ASYA HUN İMPARATORLUĞU

Asya Hun İmparatorluğu olarak da anılan bu devlet hakkındaki bilgilere Çin kaynakları üzerinden ulaşmaktayız. Kurucusu Teoman’dır. Kuruluşu ile ilgili kesin bilgiler olmamakla birlikte MÖ 220 yılında kurulan devletin başkentinin Ötüken olduğu bilinmektedir. Teoman’ın kurduğu devleti, imparatorluk haline getiren kişi Teoman’ın oğlu Mete’dir. Mete Han’ın, Oğuz Kağan Destanı’nda geçen, Türklerin atası olarak kabul edilen Oğuz Kağan olduğu düşünülmektedir. İpek yolunun kontrolü için Çin ile mücadele eden Mete, Çin’i vergiye bağlar. Günümüzde hala ayakta duran Çin Seddi, Mete’nin emrindeki Türkleri durdurmak için inşa edilir. Mete döneminde Büyük Hun İmparatorluğu’nun sınırları Japon Denizi, Çin Denizi, Hazar Denizi ve Sibirya arasında kalan toprakları kapsamaktadır. Mete’nin ölümünden sonra bir süre daha gücünü koruyan Büyük Hun İmparatorluğu, MÖ 46 yılında Doğu Hun ve Batı Hun olmak üzere ikiye ayrılır. Kağanların Çin prensleri ile evlenme geleneği, Çin entrikaları ve boylar arasındaki kavgalar devletin dağılmasında büyük rol oynar. İkiye ayrılan devletin doğu kolu olan Doğu Hun Devleti, MS 48 yılında Kuzey Hun ve Güney Hun olarak ikiye ayrılır. Pi yönetimindeki Kuzey Hun Devleti MS 156 yılında yıkılır. Çin üstünlüğünü kabul eden Panhu yönetimindeki Güney Hun Devleti ise MS 216 yılında yıkılır. Güney Hun Devleti’nin yıkılması ile Büyük Hun İmparatorluğu tarih sahnesinden çekilir.

Büyük Hun İmparatorluğu’nda hakanın yönetme yetkisinin tanrıdan geldiğine inanılan kut anlayışı hakimdir. Hunlar arasında Tengricilik ve Şamanizm inanışları yaygındır. Babadan oğla geçen bir hükümdarlık anlayışına sahip olan Hunlarda kadına büyük önem verilir. Katun (Hatun) adı verilen hükümdar eşinin yönetimde söz söyleme hakkı vardır.