GÖKTÜRK İMPARATORLUĞU

Tarihte Türk adını ilk kez devlet ismi olarak kullanan Türk topluluğudur. Köktürk adı ile de anılan bu kağanlık I. Göktürk Kağanlığı ve II. Göktürk Kağanlığı olarak iki ayrı dönemde hüküm sürer:

Göktürkler, 542 yılına kadar Altay Dağları’nın güney eteklerinde yaşamaktadır. 542 yılında Bumin Kağan tarafından kurulan I. Göktürk Kağanlığı doğu ve batı olarak yönetiliyordu. Güneşin doğduğu yer olan doğu kutsal sayıldığı için asıl hükümdar Bumin Kağan ülkenin doğusunda hüküm sürerken kardeşi İstemi Yabgu’da Bumin Kağan’a bağlı olarak ülkenin batısını yönetmekle görevlidir. I. Göktürk Kağanlığı hükümdarları arasında Taspar Kağan, Budizm’i kabul etmesi ve devlet dini haline getirmek istemesi bakımından diğer kağanlardan ayrılır. I. Göktürk Kağanlığı’nın batı kanadı 630 yılında yıkılır. Doğu kanadı ise 658 yılında Çin hakimiyetine girerek tarih sahnesinden çekilir.

52 yıllık bir Çin esaretinden sonra özgürlük isteyen Kutluk, Göktürkleri etrafında toplanarak Ötüken’de II. Göktürk Kağanlığı’nı kurar. II. Göktürk Kağanlığı kurucusundan dolayı Kutluk Kağanlığı adı ile de anılır. Ülkenin kuruluşundan Bilge Kağan dönemine kadar ülkenin vezirliğini yapan Tunyukuk, Göktürk tarihinin önemli kişilerinden biridir. Kutluk Kağan’ın çocuklarının küçük yaşta olması sebebi ile kağanlığın başına Kutluk’un kardeşi Kapgan Kağan geçer. Kapgan Kağan dönemi fetihlerin artması bakımından devlet tarihinde önemli bir yer tutar. Kapgan Kağan’ın ölümünden sonra Kapgan Kağan’ın oğlu İnel kağan olsa da Kutluk’un oğulları yani asıl varisler bu duruma itiraz eder. Kutluk Kağan’ın büyük oğlu Bilge, diğer Türk beylerinin desteğini alarak İnel Kağan’ı tahttan indirir ve idam eder. II. Göktürk Kağanlığı’nın başına geçen Bilge Kağan Kardeşi Kül Tigin’i ordularının başına geçirir. Bilge Kağan döneminde dikilen Göktürk kitabeleri, Türkçenin en eski yazılı kaynakları olması nedeni ile Türk tarihinde önemli bir yer tutar. Bilge Kağan’ın ardından çocuk yaşta başa geçen Tengri Kağan döneminde ülke iyice zayıflar ve Uygurlar’ın Ötüken’i ele geçirmesi ile 745 yılında yıkılırlar.